Στη δημιουργία δύο νέων Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων στο Ιόνιο και το Νότιο Αιγαίο προχωρά η κυβέρνηση, τοποθετώντας με αυτήν την κίνηση την Ελλάδα στις χώρες της Μεσογείου με τις μεγαλύτερες προστατευόμενες περιοχές.

Στα Εθνικά Θαλάσσια Πάρκα θα απαγορευτεί πλήρως η αλιεία με μηχανότρατα, ενώ προβλέπονται πρόσθετα μέτρα και περιορισμοί για την αποτελεσματική προστασία των πλέον ευάλωτων οικοτόπων και ειδών. Η εφαρμογή των σχετικών μέτρων θα επιτηρείται με τη χρήση ολοκληρωμένου συστήματος παρακολούθησης και εποπτείας από τον ΟΦΥΠΕΚΑ (δηλαδή, με drones, ραντάρ, δορυφορικές εικόνες κ.ά.) σε συνεργασία με τις κατά τόπους λιμενικές αρχές.

Οπως επεσήμανε ο υπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Σταύρος Παπασταύρου, «η κυβέρνησή μας θα συνεχίσει να θεσμοθετεί και νέα Θαλάσσια Πάρκα σε άλλες περιοχές του Αιγαίου με περιβαλλοντική συνοχή, καθώς η θάλασσα και τα είδη που φιλοξενεί είναι αναπόσπαστο στοιχείο της εθνικής μας ταυτότητας».

Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Ειδικές Περιβαλλοντικές Μελέτες των Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων τέθηκαν χθες σε δημόσια διαβούλευση και θα είναι στον αέρα μέχρι τις 22 Σεπτεμβρίου. Αμέσως μετά το ΥΠΕΝ θα προχωρήσει σε επεξεργασία των σχολίων της διαβούλευσης και στη σύνταξη του σχεδίου Προεδρικού Διατάγματος, με στόχο την κατάθεσή του στο ΣτΕ μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου.

1. Τι είναι τα Εθνικά Θαλάσσια Πάρκα;

Τα Θαλάσσια Πάρκα είναι δίκτυα διασυνδεδεμένων προστατευόμενων περιοχών. Η δημιουργία τους προσφέρει σημαντικά πλεονεκτήματα σε σχέση με τις μεμονωμένες προστατευόμενες περιοχές, κυρίως λόγω της ολιστικής οικολογικής, διοικητικής και κοινωνικοοικονομικής προσέγγισης. Σκοπός τους είναι η διατήρηση της μοναδικής βιοποικιλότητας, η προστασία και η αποκατάσταση των οικοτόπων και η προώθηση της εκπαίδευσης και της ευαισθητοποίησης σχετικά με τη θαλάσσια φύση.

2. Τι φιλοξενεί το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες;

Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες φιλοξενεί πολλά κινδυνεύοντα είδη πτηνών, ενδημικά είδη και υποείδη ερπετών, φυτών και ασπόνδυλων ζώων, καθώς και πληθώρα προστατευόμενων και σπάνιων ειδών σε εθνικό, ευρωπαϊκό, αλλά και παγκόσμιο επίπεδο.

Οι πλούσιοι υποβρύχιοι οικότοποί του, συμπεριλαμβανομένων των λιβαδιών Ποσειδωνίας, των κοραλλιογενών υφάλων και των οικοσυστημάτων βαθέων υδάτων, χρησιμεύουν ως κύριοι τόποι αναπαραγωγής θαλάσσιων θηλαστικών, όπως η μεσογειακή φώκια και διάφορα είδη κητωδών, καθώς και ψαριών και ασπόνδυλων. Τα λιβάδια Ποσειδωνίας, παρέχουν εξαιρετικά σημαντικές οικοσυστημικές υπηρεσίες, όπως η δέσμευση άνθρακα, λειτουργώντας ως αποθήκες άνθρακα. Με την προστασία αυτών των οικοσυστημάτων, τα Θαλάσσια Πάρκα ενισχύουν τη λεγόμενη «μπλε απορρόφηση άνθρακα».

3. Τι έκταση έχει;

Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες έχει συνολική έκταση σχεδόν 9.500 (9.477) km², εκ των οποίων 9.189 km² αφορούν ελληνικές θαλάσσιες ζώνες και 288 km² αφορούν χερσαίες εκτάσεις. Περιλαμβάνει 73 συμπλέγματα νησιών, τα 68 εκ των οποίων ανήκουν στο ευρωπαϊκό δίκτυο Natura 2000 και τα υπόλοιπα 5 στο δίκτυο των IBA (Important Bird Areas) του Birdlife International, με συνολική έκταση 1,7 km², τα οποία και αναμένεται σύντομα να ενταχθούν στο Δίκτυο Natura 2000 ως ΖΕΠ, μέσω του εν εξελίξει προγράμματος της εποπτείας.

4. Γιατί είναι καίριας σημασίας το Θαλάσσιο Πάρκο Ιονίου;

Η περιοχή έκτασης του πάρκου είναι καίριας σημασίας για πολλά θαλάσσια θηλαστικά, όπως ο φυσητήρας (Physeter macrocephalus), ο ζιφιός (Ziphius cavirostris) και το ζωνοδέλφινο (Stenella coeruleoalba), που χρησιμοποιούν την ελληνική Τάφρο του Ιονίου ως κύρια περιοχή διαβίωσης. Η παρουσία αυτών των ειδών, τα οποία απειλούνται από ανθρωπογενείς πιέσεις όπως οι συγκρούσεις με πλοία και ο υποθαλάσσιος θόρυβος, καθιστά αναγκαία την προστασία του οικοτόπου τους.

Επιπλέον, η φώκια Monachus monachus, ένα από τα πιο απειλούμενα θαλάσσια θηλαστικά παγκοσμίως, καθώς και διάφορα είδη δελφινιών, όπως το Grampus griseus, το Delphinus delphis και το Tursiops truncatus, εντοπίζονται στην περιοχή, υπογραμμίζοντας την ανάγκη για στοχευμένα μέτρα διατήρησης των ενδιαιτημάτων τους.

Στην περιοχή περιλαμβάνονται οι σημαντικότερες παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta στη Mεσόγειο, καθώς και κρίσιμες περιοχές ανάπτυξης, τροφοληψίας και διαχείμασης τόσο για το είδος Caretta caretta όσο και για το είδος Chelonia mydas.

5. Ποια είναι η έκτασή του;

Το Πάρκο Ιονίου διασυνδέει πολλές υφιστάμενες προστατευόμενες περιοχές, έχει συνολική έκταση περίπου 18.000 (17.970) km², εκ των οποίων 17.690 km² αφορούν ελληνικές θαλάσσιες ζώνες και 280 km² αφορούν χερσαίες εκτάσεις.

6. Ποια η σημασία των δύο νέων Εθνικών Θαλάσσιων Πάρκων σε διεθνές επίπεδο;

Στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες αναπαράγονται το ένα στα δέκα θαλασσοπούλια και μαυροπετρίτες της χώρας μας. Το πάρκο υποστηρίζει περίπου το 14,25% του παγκόσμιου πληθυσμού του μαυροπετρίτη, 5% του παγκόσμιου πληθυσμού του μύχου. Σε εθνικό επίπεδο, το ΕΘΠΝA 1 – Νότιες Κυκλάδες φιλοξενεί τους βιοτόπους αναπαραγωγής για το 17,7% του εθνικού πληθυσμού του μαυροπετρίτη, το 12,5% του εθνικού πληθυσμού μύχου, το 11% του Αρτέμη, το 36% του αιγαιόγλαρου και το 13% του εθνικού πληθυσμού του θαλασσοκόρακα.

7. Τι διαθέτουν επιπλέον οι συγκεκριμένες περιοχές;

Επιπρόσθετα, η περιοχή διαθέτει εξαιρετικής σημασίας οικοτόπους, όπως τα λιβάδια Ποσειδωνίας και υφάλους με μακροφυτικές βιοκοινωνίες μεγάλων φαιοφυκών στα ρηχά και κοραλλιογενείς βιοκοινωνίες στα βαθύτερα, που υποστηρίζουν πλούσια βιοποικιλότητα. Οι ύφαλοι και τα βαθύβια κοράλλια σε βαθιά νερά αποτελούν επίσης σημαντικούς βιογενείς οικοτόπους, υποστηρίζοντας μοναδικά οικοσυστήματα που κινδυνεύουν από καταστροφικές δραστηριότητες, όπως η αλιεία με συρόμενα εργαλεία.

Σε ό,τι αφορά την ορνιθοπανίδα, στην περιοχή περιλαμβάνονται σημαντικά θαλασσοπούλια (π.χ. Calonectris diomedea – Αρτέμης, θαλασσοκόρακας, μύχος), αλλά και μεταναστευτικά είδη, με κυριότερο τον μαυροπετρίτη, που έχει στο πάρκο τη μοναδική του παρουσία στο Ιόνιο. Οι Στροφάδες φιλοξενούν τη μεγαλύτερη αποικία του θαλασσοπουλιού Αρτέμης στην Ελλάδα, με πάνω από 5.500 ζευγάρια (52-59% του εθνικού πληθυσμού), και έχει χαρακτηριστεί ως μία από τις τρεις σημαντικότερες αποικίες του είδους σε ευρωπαϊκό επίπεδο με βάση τα πληθυσμιακά δεδομένα (αποικίες >1.000 ζευγάρια).

8. Ποια είδη ζουν στα δύο θαλάσσια πάρκα και τι περιλαμβάνεται σε αυτά;

Ως προς το θαλάσσιο τμήμα του Πάρκου Νοτίου Αιγαίου 1 – Νότιες Κυκλάδες, στην περιοχή ζουν, τρέφονται και κυρίως αναπαράγονται 150 μεσογειακές φώκιες (37,5% του εθνικού πληθυσμού του είδους), η μεγαλύτερη συγκέντρωση που καταγράφεται σε Θαλάσσιο Πάρκο στη χώρα μας και παγκοσμίως. Το πάρκο φιλοξενεί βιοτόπους που καλύπτουν έως το 5% της εκτιμώμενης εθνικής κατανομής (ως προς τον χώρο) ζιφιού και φυσητήρα, έως το 9,3% της εκτιμώμενης εθνικής κατανομής του ζωνοδέλφινου, το 5,4% της εκτιμώμενης εθνικής κατανομής της μεσογειακής φώκιας και το 5% της εκτιμώμενης εθνικής κατανομής για το ρινοδέλφινο, το κοινό δελφίνι και τη θαλάσσια χελώνα καρέτα.

Επίσης περιλαμβάνει νησιά στα οποία απαντώνται πολλά ενδημικά είδη χλωρίδας και πανίδας που περιλαμβάνονται σε εθνικές και διεθνείς λίστες προστασίας, με σημαντικότερα 13 ενδημικά είδη φυτών, 10 είδη ενδημικών και στενοενδημικών ασπόνδυλων και 6 είδη ενδημικών ερπετών.

Αντίστοιχα, στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ιονίου περιλαμβάνονται: 

-το 57% του πυρήνα κατανομής του φυσητήρα εντός των χωρικών υδάτων,

-το 53% του πυρήνα κατανομής του ζιφιού,

-το 67% του πυρήνα κατανομής του ζωνοδέλφινου,

-το 14% του πυρήνα κατανομής του ρινοδέλφινου,

-άλλα σημαντικά είδη δελφινιών, όπως το σταχτοδέλφινο και το κοινό δελφίνι.

Τα ανωτέρω είδη θαλάσσιων θηλαστικών περιλαμβάνονται στη Σημαντική Περιοχή Θαλάσσιων Θηλαστικών της Ελληνικής Τάφρου, στην Οικολογικά και Βιολογικά Σημαντική Περιοχή της Ελληνικής Τάφρου (Hellenic Trench EBSA), στην Περιοχή Ειδικής Σημασίας Νοτιοδυτικής Κρήτης και Ελληνικής Τάφρου της Διεθνούς Συμφωνίας ACCOBAMS.

Στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Ιονίου περιλαμβάνονται επίσης: 

-το 26% του πυρήνα κατανομής της μεσογειακής φώκιας,

• 81 παραλίες ωοτοκίας της θαλάσσιας χελώνας Caretta caretta, καθώς και κρίσιμες περιοχές ανάπτυξης, τροφοληψίας και διαχείμασης τόσο για το είδος Caretta caretta όσο και για το είδος Chelonia mydas.

Το 35% των παραλιών ωοτοκίας του είδους Caretta caretta στη Μεσόγειο βρίσκεται στην Ελλάδα, με τις περιοχές αυτές να συνεισφέρουν σε πάνω από το 50% του συνολικού αναπαραγωγικού αποτελέσματος του είδους στην περιοχή. Τριάντα δύο από τις 81 παραλίες ωοτοκίας θαλάσσιων χελωνών δεν περιλαμβάνονται ακόμη σε θεσμοθετημένες προστατευόμενες περιοχές. Στο Θαλάσσιο Πάρκο περιλαμβάνεται το 80% των περιοχών τροφοληψίας στο Ιόνιο.